A DAY IN THE LIFE OF THE SOVIET UNION – MỘT QUYỂN SÁCH ẢNH SỐNG ĐỘNG

Người viết: Minh Phát

 

“A Day in the Life of the Soviet Union” (tạm dịch là “Cuộc sống thường nhật tại Liên bang Xô Viết”) là cuốn sách tổng hợp của những bức ảnh được chụp bởi hơn 100 nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp trên thế giới và chụp trong vòng đúng 24 giờ trên lãnh thổ của quốc gia lớn nhất từng tồn tại: Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết. 

Tại Việt Nam, quyển sách này khá hiếm gặp và trong một buổi tìm kiếm những quyển sách cũ, tôi vô tình nhìn thấy một chiếc bìa sách nổi bật với hình ảnh Cung điện Mùa Đông giữa ánh đèn. Nghe tên sách thì có vẻ hơi chán và cả kích thước khổng lồ của nó cũng khiến người ta lầm tưởng đây chỉ là một quyển sách ảnh nhàm chán, nhưng quyển sách ấy thật ra thú vị hơn bạn tưởng. 

Những góc nhìn đặc biệt

Hầu hết những hình ảnh trong “A Day in the Life of the Soviet Union” đều được chụp bởi những nhiếp ảnh gia Phương Tây, không phải những nhiếp ảnh gia bản địa, và vì thế góc nhìn của họ cũng gần như giống chúng ta, những người chưa thật sự biết cuộc sống Liên Xô là gì. Góc nhìn độc đáo của những con người ngoại quốc lần đầu tiếp xúc với xã hội của một quốc gia Cộng sản cho người đọc chìm đắm vào những ấn tượng thị giác và cảm xúc đầy tính khám phá về những công trình kiến trúc, cuộc sống dân thường và cả đời sống chính trị, tất cả đều được hiện lên một sự mới lạ.

Được chụp bằng những cuộn phim khổ 35mm, người đọc được chìm đắm trong những gam màu rất hoài cổ về một đất nước đã không còn tồn tại. Sự hoài cổ đó là chất riêng của bộ ảnh này khi ta nhìn ngắm, và đồng thời cũng là sự tương phản làm bật lên một cảm giác “đổi mới” tại đất nước Liên Xô thời kì bấy giờ.

 

 

Cải tổ và những tác động

Những bức ảnh trong sách được chụp vào ngày 15 tháng 5 năm 1987, tức 4 năm trước sự sụp đổ của Liên bang Xô Viết, đồng thời cũng trong thời kỳ Tổng bí thư Đảng cộng sản Liên Xô lúc bấy giờ là Gorbachev thực hiện chính sách “glasnost” hay còn gọi là Cải tổ. Sự thay đổi trong cuộc sống của nhân dân Xô Viết được thể hiện rõ trên những chùm ảnh, một sự thay đổi báo hiệu phần nào đấy sự sụp đổ trong tương lai của quốc gia. Người dân được tiếp xúc với văn hóa phương Tây, thay đổi theo kiểu phương Tây, hiện đại hóa theo kiểu phương Tây,… tất cả hình ảnh về người dân đều thể hiện tác động mạnh mẽ của sự cải tổ đối với đất nước. 

Sự yếu kém của chính sách Cải tổ ấy cũng được thể hiện như sự quan liêu, cổ hủ, tư duy lạc hậu của lãnh đạo. Mọi thứ gần như đều được phơi bày trước những hình ảnh sống động. Tuy đó là những hình ảnh cũ và ta cũng đã biết được kết cục, nhưng vào thời điểm những bức ảnh này được chụp, sự sụp đổ của một siêu cường thế giới chỉ nằm là những gì viển vông nhất. Chính những hình ảnh được chụp chỉ một thời gian ngắn trước khi Liên Xô sụp đổ đã chỉ ra sự yếu kém và nguyên căn cho những nỗ lực thay đổi sai lầm. 

 

Hình ảnh của nhân dân 

Rick Smolan và các cộng sự đã có những nỗ lực thật sự tuyệt vời trong việc ghi lại những khoảnh khắc đắt giá trong một ngày thường nhật nhất của người dân Liên Xô. Những hình ảnh đầy chiều sâu và sự chuyển động đã khắc họa nên chân dung rõ nét của đời sống, căn tính, xã hội,văn hóa… Thật hiếm thấy một quyển sách ảnh nào có khả năng thể hiện nét độc đáo của Liên Xô bằng quyển sách này, những hình ảnh trải dài từ miền Viễn Đông đến tận biên giới Đông Âu, từ miền Bắc cực đến những thảo nguyên rộng lớn phía nam, tất cả đều nằm trong một quyển sách.

Con người, chủ thể chính của những bức ảnh, họ có thể là người Nga, người Ukraine, người Inuit, người Hồi giáo, Do Thái giáo hay Chính thống giáo Đông phương, thể hiện nên sự đa dạng sắc tộc trong một quốc gia rộng lớn. Những hình ảnh bình dị nhất của họ như một buổi ăn sáng gia đình truyền thống, những viên chức đang làm việc, những người lính đang huấn luyện tại một ngôi trường quân sự, và hàng trăm những hình ảnh khác, cùng nhau tạo nên một ngày đầy sắc thái tại Liên Xô. 

 

Chiêm ngưỡng để hiểu hơn

Khi nhìn ngắm một quyển sách ảnh thú vị, mỗi người đọc với những ấn tượng khác nhau sẽ có những suy ngẫm khác nhau. Nhưng nếu bạn là một người đam mê nhiếp ảnh, hoặc đơn giản muốn tìm hiểu về Liên Xô, hãy đọc và ngắm “A Day in the Life of the Soviet Union” để hiểu hơn về con người nơi đây trong buổi hoàng hôn của siêu cường này và cũng để trải nghiệm những góc nhìn đầy cảm xúc của nhiếp ảnh.