DƯƠNG QUẢNG HÀM: NGƯỜI TIÊN PHONG TRONG LĨNH VỰC VĂN HỌC SỬ VIỆT NAM

Dương Quảng Hàm là người đầu tiên cho xuất bản một cuốn Văn học sử Việt Nam. Cuốn “Việt Nam văn học sử yếu” của ông cũng là cuốn văn học sử thứ nhất và hầu như cũng hãy còn là cuốn cuối cùng vì cho đến nay (1961), vẫn chưa có bộ văn học sử nào bao quát toàn thể Văn học Việt Nam như bộ Văn học sử của ông.

[…] Cái công to nhất của Dương Quảng Hàm là đã xung phong trước hết mọi người vào rừng văn Việt Nam, lúc nó hãy còn hoang vu, lộn xộn để vẽ lược đồ, đặt ranh giới, ghi chú những địa điểm quan trọng. Thực vậy, lâu đài văn học nâng đỡ nổi được những công việc lên những tầng lầu cao rộng sau này. Ngay cho đến bây giờ, không những trong các trường Trung học và Đại học mà cả trong văn giới chuyên nghiệp, tác phẩm của Dương Quảng Hàm cũng hãy còn là tác phẩm căn bản nhất chưa thể thay thế. Những tài liệu về thân thế sự nghiệp của các nhà văn, Dương Quảng Hàm đã cống hiến cho văn giới được bao nhiêu, thì chúng ta hãy chỉ mới có bằng ấy chưa ai cho gì thêm chúng ta.

Phải nhận là Dương Quảng Hàm có sơ lược, vắn tắt quá đối với công việc phân tích một sự nghiệp, nhận định một tác giả để dài dòng quá đáng đối với việc nghiên cứu các thể văn, trình bày lịch trình khoa cử Việt Nam trong dĩ vãng. Những cái hay nhất và giá trị nhất trong bộ Văn học sử đầu tiên là việc nghiên cứu khá tỉ mỉ và cẩn thận các nguồn ảnh hưởng đã đóng góp vào việc qui định sự thành hình của văn chương Việt Nam. Ông cũng có công ở chỗ phân tích để ghi nhận những đặc tính của nền văn chương cũ, điều giúp ích cho người đọc dễ nhận sự tiến hoá của nền văn chương đó trong khi va chạm với thế giới Tây phương.

(Giáo sư Thanh Lãng nhận xét về công lao của Dương Quảng Hàm, ghi trong “Phê bình văn học thế hệ 1932”, tập 2, Phong trào Văn hoá in năm 1973)