Nhập gia vấn húy, nhập quốc vấn tục

Vấn: Hỏi han

Húy: Tên cần kiêng cữ

Tục: Tập tục, lề thói đã có từ lâu đời

Ngày trước, khi người đời còn nặng lòng tin ở thần quyền, tên thật được kiêng cữ gọi vì sợ bị ma quỷ hãm hại. Vì vậy, mỗi người được đặt hoặc tự đặt cho mình tên tự để gọi ở nhà. Khi qua đời, tên thật mới được con cháu nhắc đến mỗi khi cúng quẩy. Tên thật đó được gọi là “tên cúng cơm”.

Chính vì có sự kiêng cữ đó nên mỗi khi gặp ai hoặc đến thăm nhà người khác, ta không nên dại dột gọi tên thật của họ ra mà nói. Điều đó bị coi là bất lịch sự, thất lễ. Đó chỉ mới nói đến tên riêng, mỗi gia đình còn có những quy tắc xử sự khác, tức là gia phong (thói nhà, nếp nhà), thiết nghĩ ta cũng cần tìm hiểu trước khi đến thăm ai, để cả hai bên không rơi vào tình huống khó xử.

Tục ngữ Việt Nam cũng có những câu tương tự như “Nhập gia tùy tục, đáo giang tùy khúc” hoặc “Nhập hương tùy tục”. “Đáo giang tùy khúc” là khi đi trên sông phải cẩn thận lái thuyền bè theo địa thế từng khúc sông, như vậy mới tránh được tai nạn. Còn “hương” trong “nhập hương tùy tục” nghĩa là làng xã.

Chuyện “nhập gia” đã khó, chuyện “nhập quốc” tất nhiên còn khó khăn hơn nhiều. Mỗi quốc gia trên thế giới đều có phong tục, tập quán khác nhau dù có thể họ thuộc cùng một nền văn minh, có mức dân trí tương đương nhau. Thậm chí ngay trong một nước, phong tục vùng này còn khác với vùng kia. Vì vậy, câu “Nhập gia vấn húy, nhập quốc vấn tục” có ý khuyên ta trước khi đến một địa phương nào trong nước, hoặc đến một quốc gia khác, nên cố gắng tìm hiểu phong tục tập quán đặc trưng của nơi ấy để tiện việc giao tiếp. Lợi ích của hành động này giúp ta đạt được thành công trong chuyện đối nhân xử thế, làm phong phú cho đời sống tinh thần của bản thân. Nếu cẩu thả bỏ qua, những lỗi lầm ta sơ suất mắc phải sẽ đem đến những tình huống dở khóc dở cười hoặc tệ hơn là chuốc lấy ác cảm từ người khác.

.

Bài viết trích dẫn từ cuốn Từ điển Thành ngữ – Tục ngữ – Ca dao Việt Nam của tác giả Việt Chương. Hình minh họa là hình chụp của nghệ sĩ nhiếp ảnh Marcus Lacey.