Anh em nhà Karamazov – Fyodor Mikhaylovich Dostoyevsky

Tôi cảm thấy phân vân khi đi vào sự tường thuật tiểu sử của nhân vật chính Aliocha. Đúng thế, mặc dù tôi cho đó là nhân vật chính của tôi, tôi biết rằng nhân vật ấy không phải là một con người lớn lao gì. Vì thế cho nên tôi thấy trước thế nào cũng có những câu hỏi như loại sau đây: “Aliocha có gì đặc biệt đáng chú ý mà được chọn làm nhân vật chính của truyện? Kẻ ấy đã làm gì? Ai biết y và biết để làm gì? Chẳng hạn tôi là độc giả, tại sao tôi phải mất thì giờ bỏ ra để nghiên cứu, tìm hiểu cuộc sống của kẻ ấy?”

Câu hỏi cuối cùng chính là câu hỏi khó trả lời nhất, bởi vì tôi cũng chỉ có thể trả lời như sau: “Có lẽ đúng thế, nhưng xin cứ đọc đi rồi tự ngài sẽ thấy kẻ ấy ra sao.” Thế rồi sau khi đọc, người ta vẫn không tìm thấy nhân vật kia có gì đặc biệt đáng chú ý cả? Tôi nói điều này ra bởi vì, khốn nỗi, chính tôi cũng đã thấy được trước như thế. Đối với cái nhìn của tôi, nhân vật ấy đáng được chú ý nhưng tôi rất ngại có thể đi đến được chỗ thuyết phục người đọc. Sự kiện rõ ràng là kẻ ấy hành động, nhất định thế, nhưng hành động bằng một cách mơ hồ và tối tăm. Vả lại, ở trong thời đại của chúng ta, đòi hỏi con người ta phải hành động rõ ràng minh bạch là một đòi hỏi kỳ lạ! Dù sao, có một điểm không thể ngờ vực được: đó là một con người lạ lùng, có thể nói là xuất sắc. Nhưng dù cho thế, thiết tưởng cũng chẳng có gì phải chú ý đến cả, nhất là khi mọi người đang cố gắng điều hòa những cá tính để rút ra ở tính chất phi lý của tập thể một ý nghĩa tổng quát. Một con người đặc sắc, lạ lùng, trong nhiều trường hợp, đó là vấn đề của một cá nhân đứng hẳn ra ngoài tập thể, có đúng thế không?